Η Ανθεκτικότητα του Συνεργατικού Επιχειρηματικού Μοντέλου, Παγκόσμια, κατά την περίοδο της Οικονομικής κρίσης, έρχεται να υπογραμμίσει και να επιβεβαιώσει την σημασία των Συνεταιρισμών στην κινητοποίηση των πόρων για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη.
Σε αυτό το παγκόσμιο συνεταιριστικό γίγνεσθαι, στην Ελληνική πραγματικότητα ο θεσμός δυσλειτουργεί και αποτελεί αντικείμενο συζήτησης και επαναδιαπραγμάτευσης.
Οι αγροτικές συνεργατικές οργανώσεις έχουν τη δυνατότητα να ξαναποτελέσουν ένα αξιόπιστο αγροτικό επιχειρηματικό μοντέλο, με γνώμονα την ανάπτυξή τους σε υγιή βάση, απαλλαγμένη από απαρχαιωμένες πολιτικές και συνήθειες, που στάθηκαν τροχοπέδη όλα αυτά τα χρόνια.
Ένα αγροτικό επιχειρηματικό μοντέλο με εκσυγχρονισμένες ιδέες και πρακτικές, το οποίο θα επενεργήσει θετικά στις περιοχές της χώρας μας που αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες προκλήσεις, όπως είναι οι αγροτικές περιοχές. Σοβαρό όμως πρόβλημα που αποδυναμώνει τα Συνεταιριστικά σχήματα εδώ και πολλά χρόνια και που απαιτεί την δημιουργία μεγάλων συνεργατικών σχηματισμών και συμπράξεων, είναι ο μεγάλος αριθμός Συνεταιρισμών με μικρό κύκλο εργασιών και μικρή δυνατότητα καθοδήγησης της παραγωγής αλλά και της παρέμβασης στην Ελληνική και Διεθνή αγορά.
Στο μητρώο Συνεταιρισμών του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, είναι καταχωρημένοι ως ενεργοί Συνεταιρισμοί άνω των 930 Οργανώσεων, η πλειοψηφία των οποίων δεν υπερβαίνει τις 400 χιλ. ευρώ κύκλο εργασιών, ενώ μόνο λιγότεροι από 50 Συνεταιρισμοί έχουν κάποια σημαντική παρουσία στην αγορά. Και σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία μόνο το 10% των διακινούμενων αγροτικών προϊόντων συγκεντρώνεται από τις Συνεταιριστικές Οργανώσεις.
Όμως η εξαιρετική αντοχή που έχει επιδείξει ο πρωτογενής τομέας και η
βιομηχανία τροφίμων στη διάρκεια της κρίσης, δημιουργούν αντικειμενικά πεδίο αισιοδοξίας.
Η ευκαιρία που δίνεται με τον νέο νόμο Συνεταιρισμών , της σύμπραξης Συνεταιριστικών σχημάτων και ιδιωτικού τομέα, μπορεί και πρέπει να αξιολογηθεί θετικά και να αξιοποιηθεί. Μια συνεργασία που πρέπει να γίνεται με τρόπο που να συνδυάζει το επιχειρηματικό πνεύμα των ιδιωτών, με τις αξίες και τις δυνατότητες της συνεργατικότητας.
Οι Συνεταιρισμοί έχουν συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι όλων των άλλων επιχειρήσεων, καθώς η πολυπλοκότητά τους και η σύνδεσή τους με τον αγρότη, την κοινωνία και το περιβάλλον, τους επιτρέπει να λειτουργούν πιο εύκολα στον παραγωγικό τομέα σε αντίθεση με τις άλλες επιχειρήσεις. Η μεγάλη πρόκληση λοιπόν είναι η αντιμετώπιση του σκληρού ανταγωνισμού μέσα από μια διαφορετική οδό.
Ο προσανατολισμός στην αγορά είναι ο θεμελιώδης πυλώνας, ο οποίος συντελεί στην μακροπρόθεσμη χρηματοικονομική επιτυχία, σχεδόν κάθε επιχειρηματικής μορφής.
Η δύναμη του αγροτικού παραγωγικού μοντέλου, βρίσκεται στην συγκέντρωση της παραγωγής. Τα συνεργατικά σχήματα, φροντίζουν για την προσαρμογή της παραγωγής στις ανάγκες της αγοράς και στην συνέχεια στην συγκέντρωση και την προώθησή της, στα κανάλια της διανομής και της λιανικής πώλησης
Επίσης το κρίσιμο σημείο για να καταστεί βιώσιμη και ανταγωνιστική η ελληνική αγροτική εκμετάλλευση, είναι να αξιοποιήσει τα πλεονεκτήματα της γεωγραφικής θέσης της Ελλάδος στρεφόμενη σε προϊόντα που έχουν υψηλή προστιθέμενη αξία.
Οι κλιματολογικές συνθήκες της χώρας μας είναι ιδανικές για την καλλιέργεια όλων των ειδών οπωροκηπευτικών, σε πολλά μάλιστα από τα οποία είμαστε σοβαρά ελλειμματικοί. Δυστυχώς όμως, ακόμη και στα περισσότερα από αυτά που παράγουμε, οι συντελεστές του κόστους παραγωγής σε συνδυασμό με την στρεμματική απόδοση δεν είναι καθόλου ικανοποιητικοί, ιδιαίτερα συγκρινόμενοι με τα αντίστοιχα στοιχεία των ανταγωνιστριών χωρών.
Έχω υπόψη μου ότι στην Ισπανία και Ιταλία στον τομέα της δενδροκαλλιέργειες γίνεται συστηματική δουλειά σε όλα τα επίπεδα.
Καταρχήν υπάρχει στενή συνεργασία των Συνεταιριστικών φορέων με τα Ερευνητικά Ινστιτούτα, για την δημιουργία νέων ποικιλιών οι οποίες έχουν χαρακτηριστικά υψηλής παραγωγικότητας, αντοχής σε ασθένειες και είναι προσανατολισμένες στις απαιτήσεις του καταναλωτικού κοινού.
Οι τρόποι φύτευσης επιτρέπουν την γρήγορη έναρξη της παραγωγής από τον δεύτερο χρόνο, επίσης την χρήση μηχανημάτων για την ελαχιστοποίηση της χρήσης εργατικών χεριών στο 50% και γενικότερα την εισαγωγή της μηχανοκαλλιέργειας σε πολλές καλλιεργητικές φροντίδες όπως κλάδεμα, αραίωμα, συγκομιδή και λοιπά.
Η άρδευση και η λίπανση γίνονται συνδυαστικά και προγραμματισμένα και με ακρίβεια έτσι ώστε τα φυτά να έχουν όσο λίπασμα και νερό χρειάζονται και ιδιαίτερα την χρονική στιγμή που είναι αναγκαία. Έτσι γίνεται αφενός εξοικονόμηση αυτών των δύο βασικών συντελεστών παραγωγής και το σπουδαιότερο πολλαπλασιάζεται η παραγωγικότητα ιδιαίτερα σε εδάφη που έχουν καλλιεργηθεί εντατικά τα τελευταία χρόνια. Χαρακτηριστικό είναι ότι η στρεμματική απόδοση είναι αυξημένη κατά 40% συγκρινόμενη με την αντίστοιχη Ελληνική.
Η φυτοπροστασία και η χρήση γενικά χημικών έχει ελαχιστοποιηθεί και έχει αντικατασταθεί από νέες μεθόδους οικολογικού και φιλοπεριβαλλοντικού χαρακτήρα και μάλιστα μέσα από επιδοτούμενα προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Η αξιοποίηση νέων τεχνολογιών στο μηχανολογικό εξοπλισμό της φυτοπροστασίας έχει μειώσει δραστικά τους όγκους των χρησιμοποιούμενων χημικών σκευασμάτων και έχει πολλαπλασιάσει την αποτελεσματικότητα τους.
Η εφαρμογή τεχνικών μεθόδων για την προστασία της παραγωγής από τις καιρικές συνθήκες όπως αντιχαλαζικών δικτύων, αντιπαγετικών συστημάτων, αντιβρόχινων καλυμμάτων κ. ά. περιορίζει την ζημιές και διασφαλίζει τα εισοδήματα των παραγωγών.
Η επεξεργασία του εδάφους μετά από τόσων ετών εντατική καλλιέργεια πραγματοποιείται στις άλλες χώρες, για να διατηρηθεί η παραγωγικότητα και η παραγόμενη ποιότητα, με ειδικούς εξοπλισμούς αποσυμπίεσης και εμπλουτισμού με οργανική ουσία.
Μπορούν λοιπόν τα συνεργατικά σχήματα να αποτελέσουν στοιχείο βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας, της εφαρμογής καινοτομιών και κυρίως να αντιμετωπίσουν το μικρό μέγεθος κλήρου το οποίο είναι ένα από τα βασικά προβλήματα του πρωτογενούς τομέα στην Ελλάδα αλλά ταυτόχρονα να αξιοποιήσουν τα προγράμματα αναδιάρθωσης των καλλιεργειών που πρόκειται να υλοποιηθούν στα πλαίσια των προγραμμάτων του Ταμείου Ανάκαμψης.
Όμως κάθε κρίση είναι και μια ευκαιρία. Το Συνεταιριστικό κίνημα στην Ελλάδα ήταν σε κρίση πολύ πριν την οικονομική κρίση του 2008.
Η διπλή αυτή κρίση σε συνδιασμό με τα νέα δεδομένα που προέκυψαν λόγω κορονοιού,αποτελούν το εφαλτήριο για μια νέα περίοδο του Συνεργατισμού στην χώρα μας. Ενός Συνεργατισμού ρεαλιστικού, επιχειρηματικού και εξωστρεφούς μακρυά απο τον πειρασμό της κρατικής επιχορήγησης.
Όμως ο Συνεταιρισμός είναι και μια άλλη μορφή επιχειρηματικότητας.
Απαιτεί περισσότερο κοινωνικό κεφάλαιο παρά χρηματικό. Το κοινωνικό κεφάλαιο δεν μπορείς να το δανειστείς από καμιά τράπεζα, ούτε να το λάβεις δωρεάν από κρατικές ή κοινοτικές επιχορηγήσεις. Δεν μπορείς κάν να το δημιουργήσεις μόνος σου – χρειάζεσαι και τους άλλους και την εμπιστοσύνη των άλλων.
Εμπιστοσύνη, που είχε οικοδομηθεί διαχρονικά κατά το παρελθόν με συστηματική προσπάθεια στο πλαίσιο του συνεργατικού κινήματος, και που απαξιώθηκε ταχύτατα όταν ο θεσμός του Συνεταιρισμού, στην πλειοψηφία του ανά την Ελλάδα, αποδείχθηκε αναποτελεσματικός, οικονομικά επιζήμιος και ηθικά αναξιόπιστος.
Ο Συνεταιρισμός λοιπόν και η επιτυχής πορεία του στις χώρες της Ευρωπαικής Ένωσης δείχνει ότι παραμένει ιστορικά ένα από τα ισχυρότερα διαρθρωτικά εργαλεία ανάπτυξης της υπαίθρου και ότι είναι η απαραίτητη προϋπόθεση της ατομικής της οικονομικής και κοινωνικής ευημερίας ενός πολύ σημαντικού τμήματος του ενεργού πληθυσμού της χώρας μας.
Σε εμάς επαφίεται, λοιπόν, να ενεργοποιήσουμε στον μέγιστο βαθμό τις δυνατότητές του και να αναδείξουμε τα συνεργατικά σχήματα σε σχηματισμούς καινοτομίας και ανάπτυξης.
Ο Χρήστος Γιαννακάκης είναι πρόεδρος στην ΕΘΕΑΣ και στην Κοινοπραξία Συνεταιρισμών και Ομάδων Παραγωγών Νομού Ημαθίας
