Πολύτιμο εφόδιο για την προστασία της βαμβακοκαλλιέργειας
- Αποτελεί η Ολοκληρωμένη Φυτοπροστασία, στις προκλήσεις της Νέας Εποχής
- Ποια τα κυριότερα μέτρα και μέθοδοι αντιμετώπισης, που περιορίζουν αποτελεσματικά τους εχθρούς του βαμβακιού
- Του Δημήτρη Γ. Σταυρίδη*
Η καλλιέργεια του βαμβακιού είναι από τις σημαντικότερες καλλιέργειες της χώρας μας, συμβάλλοντας σημαντικά στην εθνική οικονομία λόγω του ισχυρά εξαγώγιμου προϊόντος της, γι΄ αυτό και έχει χαρακτηρισθεί ως «εθνικό» προϊόν. Τα τελευταία χρόνια πλήττεται ολοένα και περισσότερο με αποτέλεσμα να έχει εγκαταλειφθεί από αρκετούς παραγωγούς και να τείνει να εγκαταλειφθεί από ακόμη περισσότερους. Εκτός των συνηθισμένων προβλημάτων, που μπορεί να επηρεάσουν την καλλιέργεια, όπως οι εδαφο-κλιματικές συνθήκες και οι διάφορες προσβολές από εχθρούς και ασθένειες, τελευταία έχει πληγεί από έκτακτα καιρικά φαινόμενα, εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, τη σημαντική αύξηση του κόστους, από την αύξηση των καυσίμων και της ενέργειας και κατ’ επέκταση του κόστους των λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων. Η κατάσταση προμηνύεται ακόμη πιο δυσοίωνη με την επερχόμενη εφαρμογή της Πράσινης Συμφωνίας (Green Deal) της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η Πράσινη Συμφωνία θέτει στόχους για την επόμενη δεκαετία, σε όλους τους τομείς, μεταξύ των οποίων και η γεωργία. Για το σκοπό αυτό έχουν δρομολογηθεί στόχοι μείωσης κατά 50% της χρήσης των δραστικών ουσιών φυτοπροστατευτικών προϊόντων. Η πολιτική αυτή θα έχει ως αποτέλεσμα την αποδυνάμωση του διαθέσιμου οπλοστασίου των φυτοπροστατευτικών.
Σύμφωνα με γεωργο-οικονομικές μελέτες, που εκπονήθηκαν από τον ΕΣΥΦ (Ελληνικό Σύνδεσμο Φυτοπροστασίας), σε συνεργασία με ειδικούς επιστήμονες, για τις επιπτώσεις που θα προκύψουν στις καλλιέργειες, εκτιμάται ότι, το βαμβάκι θα βρεθεί στη δυσμενέστερη θέση. Πιο συγκεκριμένα θα υπάρξει πολύ σημαντικό πρόβλημα με την αντιμετώπιση ζιζανίων, ακάρεων, εντόμων και ασθενειών εδάφους, εξαιτίας της απόσυρσης των μισών περίπου δραστικών για τη ζιζανιοκτονία, της απόσυρσης σχεδόν του 80% των ακαρεοκτόνων και της επιδείνωσης του προβλήματος έλλειψης διαθέσιμων σκευασμάτων για την επένδυση βαμβακόσπορου προς σπορά για την αντιμετώπιση εντόμων καθώς και ασθενειών.
Ως συνέπεια όλων των παραπάνω υπολογίζεται ότι, το κόστος παραγωγής θα αυξηθεί κατά 250% περίπου, με ταυτόχρονη μείωση της παραγωγής κατά τουλάχιστον 30%. Αυτές οι επιπτώσεις εκτιμάται ότι θα φέρουν σε πολύ δυσχερή θέση τους βαμβακοπαραγωγούς μας και αν συνυπολογισθεί η πολύ μεγάλη αύξηση του κόστους καυσίμων και ενέργειας, θα οδηγήσει σε περαιτέρω σταδιακή εγκατάλειψη της καλλιέργειας με αρνητικές επιπτώσεις στο αγροτικό Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν, καθώς και στο εμπορικό ισοζύγιο.
Για την ηπιότερη μετάβαση και τον μετριασμό των επιπτώσεων θα πρέπει το ΥΠΑΑΤ, σε συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς καθώς και άλλες ευρωπαϊκές χώρες του Νότου, που θίγονται περισσότερο, να προβεί σε συντονισμένες ενέργειες για χρονική παράταση της εφαρμογής της Πράσινης Συμφωνίας με ταυτόχρονη αναζήτηση νέων εναλλακτικών προϊόντων για την φυτοπροστασία.
Ολοκληρωμένη Φυτοπροστασία
Οι βαμβακοπαραγωγοί από την πλευρά τους θα πρέπει να αξιοποιήσουν σε μεγαλύτερο βαθμό το μόνο διαθέσιμο εργαλείο, που έχουν στη διάθεσή τους και δεν είναι άλλο από την εφαρμογή της «Ολοκληρωμένης Φυτοπροστασίας». Η «Ολοκληρωμένη Φυτοπροστασία» είναι η πιο σύγχρονη μέθοδος φυτοπροστασίας και αξιοποιεί αρχικά όλες τις μορφές και μέτρα καταπολέμησης, πλην της χημικής, εφαρμόζοντας τη χημική στο τέλος ως έσχατη λύση. Με τον τρόπο αυτό χρησιμοποιούνται όλοι οι δυνατοί εναλλακτικοί τρόποι καταπολέμησης των εχθρών, περιορίζοντας σε σημαντικό βαθμό την ανάγκη χρήσης φυτοπροστατευτικών, που θα συμβάλλει στην επερχόμενη εφαρμογή της Πράσινης Συμφωνίας, επιτυγχάνοντας ταυτόχρονα σημαντική μείωση των ψεκασμών και κατ’ επέκταση του κόστους παραγωγής.
Στο πλαίσιο της «Ολοκληρωμένης Φυτοπροστασίας», τα κυριότερα μέτρα και μέθοδοι αντιμετώπισης, που περιορίζουν αποτελεσματικά τους εχθρούς του βαμβακιού, μεταξύ των οποίων και τους σπουδαιότερους (το πράσινο και το ρόδινο σκουλήκι) είναι τα εξής:
- Καταστροφή των υπολειμμάτων της καλλιέργειας (με στελεχοκοπή, ψιλοτεμαχισμό και θρυμματισμό των καρυδιών)για καταστροφή των ατόμων του ρόδινου σκουληκιού,που θα διαχειμάσουν.
- Άροση ενσωμάτωσης (όργωμα με υνιοφόρο αλέτρι αναστροφής εδάφους)σε βάθος 20-25 εκ. για την καταστροφή των ατόμων του πράσινου σκουληκιού. Όσοι από τους παραγωγούς δεν εφαρμόζουν τα παραπάνω μέτρα την επόμενη χρονιά έχουν από την αρχή της περιόδου αυξημένους πληθυσμούς, που δημιουργούν εστίες νέων προσβολών.
- Ορθολογική λίπανση και άρδευση. Η περίσσεια κυρίως αλλά και η έλλειψη δημιουργούν ευνοϊκά μικρο-περιβάλλοντα για την ανάπτυξη επιζήμιων μικροοργανισμών.
- Πρώιμη σπορά και μέτρα πρωίμισης της παραγωγής για αποφυγή όψιμων προσβολών.
- Χρήση παγίδων για παρακολούθηση της εξέλιξης των εντομολογικών πληθυσμών με σκοπό την έγκαιρη διαπίστωση κινδύνου. Οι φερομονικές παγίδες θα πρέπει να τοποθετούνται από τα τέλη Μαΐου ή το αργότερο αρχές Ιουνίου, ώστε να υπάρχει καλύτερη εικόνα για τους πληθυσμούς, που υπάρχουν στη φύση και που θα προκύψουν στις επόμενες, πιο κρίσιμες γενεές. Επιπρόσθετα με τις συλλήψεις των πεταλούδων στις παγίδες στα αρχικά αυτά στάδια επιτυγχάνεται μείωση της δυναμικής των πληθυσμών για τις επόμενες γενεές.
- Αναγνώριση και προστασία φυσικών εχθρών. Σημαντικός παράγοντας που θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη καθ’ όλη τη διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου είναι και η δράση των ωφελίμων. Θα πρέπει να ελέγχεται και όταν διαπιστώνεται η παρουσία τους, να καταβάλλεται κάθε δυνατή προσπάθεια για την προστασία τους. Δυστυχώς οι περισσότεροι παραγωγοί δεν γνωρίζουν τους φυσικούς εχθρούς και μάλιστα πολλοί θεωρούν ότι είναι επιζήμιοι για την καλλιέργειά τους. Έχει παρατηρηθεί αρκετές φορές να κληθούν γεωπόνοι από παραγωγούς για να συστήσουν χημική επέμβαση κατά ωφελίμων φυσικών εχθρών όπως το ανήλικο στάδιο της πασχαλίτσας, η χρύσωπα κ.ά. Για την απόκτηση της σχετικής γνώσης θα πρέπει οι παραγωγοί να παρακολουθούν τα προαιρετικά προγράμματα καταρτίσεων, που πραγματοποιούνται για την απόκτηση του πιστοποιητικού Ορθολογικής Χρήσης Γεωργικών Φαρμάκων (Ο.Χ.Γ.Φ.), στα οποία αναπτύσσονται σχετικά κεφάλαια.
- Τακτικοί, επιτόπιοι έλεγχοι για την έγκαιρη διαπίστωση εντόμων, την κρίσιμη κυρίως περίοδο Ιουλίου-Αυγούστου για άμεση επέμβαση.
- Απολύτως απαραίτητοι ψεκασμοί. Μόνο όταν ξεπερασθούν τα όρια επέμβασης (όχι άσκοποι ή «προληπτικοί»), σύμφωνα με τον Οδηγό Ολοκληρωμένης Φυτοπροστασίας.
- Αρχικά χρήση ήπιων φαρμάκων και στη συνέχεια εναλλαγή ισχυρότερων (όχι χρήση του ίδιου περισσότερο από 2 φορές).
- Τήρηση ορθολογικών κανόνων εφαρμογής ψεκαστικού διαλύματος. Η εφαρμογή θα πρέπει να γίνεται κατά τις απογευματινές ώρες κυρίως με τη δύση του ηλίου για καλύτερα αποτελέσματα. Αντίθετα, όταν οι ψεκασμοί γίνονται τις θερμές ώρες της ημέρας, έχει αποδειχθεί από επιστημονικές έρευνες ότι το νερό των σταγονιδίων εξατμίζεται άμεσα με αποτέλεσμα οι εναπομείναντες δραστικές (υπό μορφή σκόνης) των φυτοφαρμάκων να μετακινούνται με τον αέρα σε μεγάλες αποστάσεις καθιστώντας άχρηστη την εφαρμογή. Μία επίσης λανθασμένη πρακτική αποτελεί και η κακή συντήρηση των ψεκαστικών. Όταν δεν ρυθμίζονται σωστά, η επέμβαση γίνεται με υψηλές πιέσεις με αποτέλεσμα τα σταγονίδια να είναι πολύ μικρούβάρους και κατά συνέπεια να παρασύρονται από τον αέρα και να μην κατακάθονται στην καλλιέργεια.
Οι παραπάνω πρακτικές συστήνονται τα τελευταία 20 χρόνια, από το αρμόδιο Τμήμα Προστασίας Φυτών, Ποιοτικού και Φυτοϋγειονομικού Ελέγχου της ΔΑΟ Λάρισας στο πλαίσιο του προγράμματος «Ολοκληρωμένης αντιμετώπισης των εχθρών του βαμβακιού με έμφαση στο πράσινο και ρόδινο σκουλήκι». Στο πρόγραμμα περιλαμβάνονται 60 περίπου περιοχές με δίκτυο παγίδων και παρατηρήσεων και όπου εφαρμόζεται το πρόγραμμα οι ψεκασμοί έχουν μειωθεί στο ελάχιστο, με μηδενικές ή πολύ μικρές ζημιές και πολύ καλές αποδόσεις.
Όλα τα μέτρα διαχείρισης για κάθε εχθρό και ασθένεια σε κάθε στάδιο της καλλιέργειας και τα οφέλη, που προκύπτουν, αναφέρονται αναλυτικά στις «Οδηγίες Ολοκληρωμένης Φυτοπροστασίας για τη Βαμβακοκαλλιέργεια» στο σχετικό σύνδεσμο της ιστοσελίδας του ΥΠΑΑΤ (http://www.minagric.gr/images/stories/docs/agrotis/Georgika_Farmaka/olokl_fitoprostasia/Vamvaki-Odigies_2020.pdf). Στον οδηγό αυτό αναγράφονται τα υποχρεωτικά μέτρα, που πρέπει να εφαρμόζονται από όλους τους παραγωγούς σύμφωνα με την νομοθεσία από 1/1/2014. Γι’ αυτό οι παραγωγοί οφείλουν να εφαρμόζουν τα προγράμματα «Ολοκληρωμένης Φυτοπροστασίας», πρωταρχικά προς όφελός τους και δευτερευόντως για να μην έχουν επιπτώσεις.
Όπως προκύπτει από τα παραπάνω, τα οφέλη της Ολοκληρωμένης είναι πολλαπλά για τον ίδιο τον βαμβακοπαραγωγό και κατ’ επέκταση το περιβάλλον. Στην πλειοψηφία των παραγωγών όμως δεν είναι γνωστό ότι είναι υποχρεωτική η εφαρμογή της. Παρόμοια έλλειψη γνώσης, όπως προαναφέρθηκε, υπάρχει και για τα ωφέλιμα. Για το λόγο αυτό επιβάλλεται να καταστεί υποχρεωτική η κατάρτιση για την απόκτηση του πιστοποιητικού Ο.Χ.Γ.Φ., όπως εφαρμόζεται σχεδόν σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Μέσω της κατάρτισης θα δοθεί η δυνατότητα στους παραγωγούς της χώρας μας, να προετοιμαστούν, όσο το δυνατόν καλύτερα, με εφόδιο τη πολύτιμη απόκτηση γνώσης, για τις επερχόμενες αλλαγές, που θα προκύψουν από την εφαρμογή της Πράσινης Συμφωνίας με όφελος των ίδιων πρωτίστως και κατ’ επέκταση της ελληνικής γεωργίας και οικονομίας γενικότερα.
*Ο κ. Δημήτρης Γ. Σταυρίδης, είναι Δρ. Εντομολογίας Α.Π.Θ.
Προϊστάμενος Τμ. Προστασίας Φυτών, Ποιοτικού και Φυτοϋγειονομικού Ελέγχου Αν. Προϊστάμενος ΔΑΟ ΠΕ Λάρισας Περιφέρεια Θεσσαλίας
ENTYΠΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ “Καλλιεργητής” ΤΗΣ ΑΓΡΟΕΚΦΡΑΣΗΣ
