Σάββατο, 9 Νοεμβρίου, 2024

Η μέθοδος προσδιορισμού των αρωματικών υδρογονανθράκων ορυκτελαίων (MOAH) για μη ειδικούς με απλά λόγια και σκέψεις

Το Olivenews.gr μετά από έρευνα και μελέτη αξιόπιστων πηγών κατέληξε στο άρθρο «Στο στόχαστρο της Κομισιόν η ελαιοκομία. Αμφισβήτηση της υγιεινής και ποιότητας ελαιολάδου – πυρηνελαίου με «όπλο» τους ΜΟΑΗ», το οποίο είχε μεγάλη απήχηση προκαλώντας πλήθος ερωτημάτων για ένα θέμα τόσο σύνθετο. Το άρθρο εκφράζει σοβαρές αμφιβολίες για την κυριαρχούσα άποψη στην Ελλάδα ότι οι κύριοι υπαίτιοι των ΜΟΑΗ είναι οι ελαιοπαραγωγοί ορισμένων περιοχών και συντάσσεται περισσότερο με τα επιχειρήματα των Ισπανών ότι ίχνη των ΜΟΑΗ ανευρίσκονται ενδογενή στον ελαιόκαρπο, στην ελιά, ανεξαρτήτως των όποιων τυχόν ανθρώπινων πρακτικών. Επίσης εξηγεί γιατί, αν θεσπιστεί το προτεινόμενο όριο των ΜΟΑΗ θα διαταραχτεί όλη η αγροδιατροφική αλυσίδα, ενώ αυτοί που θα βρεθούν «στο μάτι του κυκλώνα» θα είναι κυρίως οι ελαιοτριβείς/  ελαιουργοί.

Ήδη πλησιάζει η πολύ κρίσιμη ημερομηνία της 27/2/2024, την οποία έθεσε η Κομισιόν σαν χρονικό όριο για να στείλουν τις απόψεις και προτάσεις τους τα κράτη μέλη και οι εμπλεκόμενοι στην αγροδιατροφική αλυσίδα διάφορες (δι)επαγγελματικές οργανώσεις και φορείς. Θυμίζουμε ότι η πρόταση της Κομισιόν θέτει όριο τα 2mg/kg ελαιολάδου ή πυρηνελαίου με πιο πιθανή ημερομηνία εφαρμογής την 1/1/2025. Δηλαδή …εχθές!

Το Olivenews.gr απευθύνθηκε σε εκπροσώπους του τομέα του ελαιολάδου και του πυρηνελαίου, οι οποίοι επιφυλάχθηκαν να τοποθετηθούν.

Επίσης, το Olivenews.gr απευθύνθηκε στον ομότιμο καθηγητή Χημείας Τροφίμων και Βιοχημείας του ΕΚΠΑ, και μέλος της 4Ε, κύριο Κωνσταντίνο Α. Δημόπουλο, ο οποίος έχει μακρά εμπειρία, όχι μόνο «θεωρητική» αλλά και εργαστηριακή επί του θέματος.

Με δεδομένη την κρισιμότητα του ζητήματος που αφορά όλη την αγροδιατροφική αλυσίδα, ελαιολάδου και πυρηνελαίου, αλλά και τα ασφυκτικά διαθέσιμα χρονικά περιθώρια, ζητήσαμε από τον καθηγητή Κωνσταντίνο Α. Δημόπουλο να εστιάσει την παρέμβασή του γύρω από τους εξής άξονες:

– Ποιες είναι σήμερα οι τεχνικές ανάλυσης και μέτρησης των ΜΟΑΗ,

– Πόσο αξιόπιστο μπορεί να είναι το όριο των 2mg/kg, που θέλει να θεσπίσει η Κομισιόν,

– Ποιες μελέτες και έρευνες θα πρέπει να γίνουν άμεσα, στο προσεχές διάστημα, ώστε να καταλήξουμε με την απαιτούμενη επιστημονική βεβαιότητα στη θέσπιση ενός ποσοτικού ορίου για τους ΜΟΑΗ και τον ενδεχόμενο κίνδυνο που συνεπάγονται για την ανθρώπινη υγεία.

(Βασίλης Ζαμπούνης)

~~~~~~~~~~~~~~

Κωνσταντίνος Α. Δημόπουλος, ομότιμος καθηγητής Χημείας Τροφίμων και Βιοχημείας του ΕΚΠΑ, και μέλος της 4Ε.

Αν θέλει κανείς να περιγράψει με απλά λόγια την αρχή της μεθόδου για την ανάλυση των ΜΟΑΗ θα μπορούσε να πει τα εξής:

Στο προς ανάλυση δείγμα διαχωρίζεται το κλάσμα που περιλαμβάνει το σύνολο των ενώσεων που χαρακτηρίζονται ως ΜΑΟΗ με μία χρωματογραφική στήλη (σε HPLC) και μετά διαχωρίζονται μεταξύ τους οι υπάρχουσες ενώσεις στο κλάσμα των ΜΟΑΗ, με δεύτερη χρωματογραφική στήλη (σε GC). Συγκεκριμένα, το σύνολο των μορίων των ενώσεων που χαρακτηρίζονται ως ΜΟΑΗ  από την πρώτη στήλη (σε HPLC) διαχωρίζεται σε δύο μέρη τα οποία περνούν ταυτόχρονα από δύο ίδιες στήλες GC (# 1 και # 2), γιαυτό λέγεται και χρωματογραφία δύο διαστάσεων (2D). Από την μία στήλη GC (# 1) πιστοποιείται και καταγράφεται η ύπαρξη των διαφόρων ενώσεων (χημικών μορίων) που περιλαμβάνονται στο σύνολο των ΜΟΑΗ και από την άλλη στήλη GC (# 2) δίνονται δεδομένα για την χημική δομή σε κάθε μιας από τις ενώσεις που έχουν πιστοποιηθεί και καταγραφεί από την στήλη # 1. Τα δεδομένα αυτά προέρχονται από την διάσπαση του μορίου κάθε ένωσης που διαχωρίζεται από την στήλη # 2 της GC, με την τεχνική ιονισμού στη φασματομετρία μάζας (MS) η οποία πιστοποιεί και μετρά τα θραύσματα (κομμάτια) του μορίου της ένωσης αυτής.

Δηλαδή, τελικά προκύπτουν κάποια θραύσματα από τα χημικά μόρια των ενώσεων που υπάρχουν στα ΜΟΑΗ και για τα οποία με κατάλληλο λογισμικό πρόγραμμα, διαπιστώνεται αν τα θραύσματα αυτά μπορεί να προέρχονται από ενώσεις Αρωματικών Υδρογονανθράκων Ορυκτελαίων με 1, 2, 3, 4, κ.λπ. δακτυλίους.

Όλο αυτό γίνεται περισσότερο κατανοητό αν θεωρηθεί -με κάποια υπεραπλούστευση για τους μη ειδικούς- ότι κάθε χημικό μόριο που λαμβάνεται μετά την στήλη # 2 της GC, αποτελεί μια συνολική εικόνα ενός παζλ και τα θραύσματα (κομμάτια) που λαμβάνονται από την διάσπαση του μορίου με MS αποτελούν τα κομμάτια του παζλ για την συγκεκριμένη εικόνα. Το λογισμικό κάνει την δουλειά που θα έκανε ο παίχτης, δηλαδή να προσαρμόσει τα κομμάτια για να σχηματιστεί η εικόνα.

Αν υπάρχει στο παζλ η εικόνα # 1 και τα κομμάτια της, το πράγμα είναι σχετικά απλό. Δηλαδή μπορεί κανείς με βεβαιότητα να απαντήσει στο ερώτημα αν κάποιο κομμάτι είναι μέρος της εικόνας αυτής. Αν όμως έχουν μπερδευτεί και άλλα κομμάτια από ένα δεύτερο παζλ, χωρίς να διατίθεται η αντίστοιχη εικόνα # 2, τότε δεν αποκλείεται κάποιο κομμάτι να ταιριάζει και στις δύο εικόνες και να προσμετράται σαν κομμάτι της εικόνας # 1.

Αν επανέλθουμε στο χημικό προσδιορισμό, η περίπτωση παζλ μιας εικόνας με μόνο τα κομμάτια της, είναι περίπτωση που συναντά κανείς στο εργαστήριο.

Στη φύση τα πράγματα είναι πολύπλοκα, δηλαδή υπάρχουν κομμάτια από περισσότερα παζλ, χωρίς να διατίθενται  πάντα και οι αντίστοιχες εικόνες του κάθε παζλ. Και αυτό γιατί, αν και γνωρίζουμε πολλά για τις ενώσεις που υπάρχουν στην φύση, είναι πάρα πολλές ακόμα οι ενώσεις που δεν γνωρίζουμε την ύπαρξή τους.

Συγκεκριμένα, σε ένα φυσικό δείγμα που αναλύεται με την μέθοδο αυτή, υπάρχουν πολλά θραύσματα από το κάθε χημικό μόριο που προκύπτουν από το MS, αλλά θεωρείται ότι όλα τα θραύσματα προέρχονται από ενώσεις Αρωματικών Υδρογονανθράκων Ορυκτελαίων (που θεωρούνται σαν πρότυπες ενώσεις για τον προσδιορισμό) και όχι και από κάποιες άλλες τυχόν υπάρχουσες ενώσεις της φύσης που δεν είναι γνωστή η ύπαρξή τους.

Αυτές οι αδυναμίες αναφέρονται και σε επιστημονικές δημοσιεύσεις για την μέθοδο προσδιορισμού των ΜΟΑΗ, ότι δηλαδή χρησιμοποιούνται σαν πρότυπες ενώσεις για τον προσδιορισμό από διάφορους ερευνητές, διάφορες αναλογίες κλασμάτων του πετρελαίου, κάτι που δεν είναι ακριβές, αλλά κοντά στην αλήθεια. Επιπλέον, υπάρχουν και χημικά μόρια που προκύπτουν μετά και από διάφορες τυχαίες διασπάσεις των κλασμάτων του πετρελαίου π.χ. από θερμότητα για τα καυσαέρια κ.λπ.

Επειδή λοιπόν μπορούμε να γνωρίζουμε μόνο την ποσότητα των θραυσμάτων που μπορεί να προέρχονται από δακτυλίους Αρωματικών Υδρογονανθράκων Ορυκτελαίων που είναι τοξικές ενώσεις, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχεδιάζει να ορίσει και κάποια όρια ανά ποσότητα ελαιολάδου ή πυρηνελαίου, συγκεκριμένα τα 2mg/kg.

Εν κατακλείδι, δεν είναι γνωστή η προέλευση των χημικών μορίων που δίνουν τα προσδιοριζόμενα θραύσματα και δεν αποκλείεται να υπάρχουν στην φύση και ενώσεις που να δίνουν μεν αυτά τα θραύσματα αλλά να μην είναι τοξικές.

Οι ενώσεις με αρωματικούς δακτυλίους είναι διαδεδομένες στην φύση και όπως λέει και το όνομά του (αρωματικός δακτύλιος) προσδίδουν άρωμα και χρώμα. Στο ελαιόλαδο υπάρχουν φαινολικές ενώσεις με 3 δακτυλίους, όπως και στο σησαμέλαιο, αλλά και 4 δακτυλίους στο κόκκινο κρασί, που μάλιστα είναι αντιφλεγμονώδεις και αντιαθηρογόνες, όπως έχει δημοσιεύσει από ετών η ερευνητική μας ομάδα.  Ανάλογοι ενδοιασμοί με ενδείξεις από τα αποτελέσματά τους έχουν εκφραστεί σε δημοσιεύσεις και από Ισπανική ομάδα (R.B.Gomez-Coca, M. Del CarmenPerez-Camino, W. Moreda).

Συμπερασματικά, πρέπει να διερευνηθούν και να διευκρινιστούν οι υπάρχουσες ενδείξεις, αν δηλαδή το ελαιόδενδρο παράγει ενώσεις που μπορούν να προσμετρηθούν σαν ΜΟΑΗ. Ιδιαίτερα μάλιστα, αν ο πυρήνας (το κουκούτσι) του ελαιόκαρπου έχει ενδογενώς τέτοιες ενώσεις, χωρίς καμία ανθρώπινη επεξεργασία προερχόμενη από τυχόν κακή πρακτική, που θα προσέθετε ΜΟΑΗ. 

Επομένως ο νομοθέτης δεν μπορεί, χωρίς να είναι αποδεδειγμένα βέβαιο ότι δεν υπάρχουν τέτοιες φυσικές ενδογενείς ενώσεις, να επιβάλει περιορισμούς καταστρεπτικούς για την οικονομία ενός κλάδου ζωτικής σημασίας για τις μεσογειακές χώρες της Ευρώπης, αλλά και στερώντας από το καταναλωτικό κοινό ένα τρόφιμο πολύτιμο για την υγεία.

~~~~~~

Το παρόν άρθρο – μελέτη αποτελεί πρωτότυπη εργασία των συγγραφέων του Κωνσταντίνου Α. Δημόπουλου και Βασίλη Σ. Ζαμπούνη, και προστατεύεται από το δίκαιο περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Γράφτηκε με σκοπό να ενημερώσει και η διάδοσή του είναι επιθυμητή. Ωστόσο, η αναδημοσίευση του παρόντος άρθρου, ή τμήματός του, ή η επαναδιατύπωση (rewriting) των βασικών του πληροφοριών και απόψεων επιτρέπονται μόνο υπό την προϋπόθεση της ρητής αναφοράς των αρχικών συγγραφέων και του olivenews.gr.  

Αναδημοσίευση www.olivenews.gr

Διαβάστε τα νέα μας στις ειδήσεις της Google

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΑΡΘΡΑ