Η επιβολή δασμών ύψους 20% από τις Ηνωμένες Πολιτείες σε ευρωπαϊκά προϊόντα έχει εγείρει εύλογες ανησυχίες για την ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών εξαγωγών. Οι δασμοί αυτοί εφαρμόζονται οριζόντια στις εισαγωγές από όλα τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και εκτιμάται ότι θα επηρεάσουν δυσμενώς συγκεκριμένους τομείς της ευρωπαϊκής παραγωγής, ιδίως εκείνους που στηρίζονται έντονα στην αγορά των ΗΠΑ.
Ωστόσο, η άμεση επίδραση των νέων εμπορικών περιορισμών στην ελληνική οικονομία αναμένεται να είναι περιορισμένη. Παρά τη διαρκώς βελτιούμενη πορεία των ελληνικών εξαγωγών προς τις Ηνωμένες Πολιτείες τα τελευταία έτη, ο βαθμός εξάρτησης της ελληνικής οικονομίας από την αμερικανική αγορά παραμένει σχετικά χαμηλός. Σύμφωνα με πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία, το 2024 οι ελληνικές εξαγωγές προς τις ΗΠΑ διαμορφώθηκαν στα 2,41 δισ. Ευρώ (ΕΛΣΤΑΤ & ΣΕΒΕ/ΙΕΕΣ*, 2024). Το μέγεθος αυτό των εξαγωγών προς τις ΗΠΑ αντιστοιχεί μόλις στο 1% του ελληνικού Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ), γεγονός που καταδεικνύει την περιορισμένη έκθεση της χώρας στις συγκεκριμένες εμπορικές εξελίξεις. Συνεπώς, ενώ η νέα δασμολογική πολιτική των ΗΠΑ ενδέχεται να επηρεάσει μεμονωμένους εξαγωγικούς κλάδους και επιχειρήσεις, ο συνολικός αντίκτυπος στην ελληνική οικονομία αναμένεται να είναι σχετικά ήπιος.
Διαφοροποιημένος βαθμός έκθεσης σε περιφερειακό επίπεδο
Παρότι σε εθνικό επίπεδο οι εξαγωγές της Ελλάδας προς τις Ηνωμένες Πολιτείες αντιπροσωπεύουν μόλις το 4,2% του συνόλου, η ανάλυση σε περιφερειακή βάση αποκαλύπτει σημαντικές διαφοροποιήσεις ως προς τον βαθμό εξάρτησης από την αμερικανική αγορά. Τα στοιχεία για το 2023 υποδεικνύουν ότι ορισμένες Περιφέρειες διατηρούν ιδιαίτερα υψηλό ποσοστό εξαγωγών προς τις ΗΠΑ, γεγονός που ενδέχεται να τις καθιστά περισσότερο ευάλωτες στις πρόσφατες δασμολογικές αλλαγές.
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Στερεάς Ελλάδας, όπου το 15,4% των εξαγωγών κατευθύνεται προς τις Ηνωμένες Πολιτείες, ποσοστό που υπερβαίνει κατά πολύ τον εθνικό μέσο όρο. Παρόμοια αυξημένη έκθεση παρουσιάζει και η Ανατολική Μακεδονία και Θράκη (9,1%), ενώ η Πελοπόννησος (6,9%), η Δυτική Ελλάδα (5,6%) και το Νότιο Αιγαίο (5,4%) ακολουθούν με σημαντικά μερίδια.
Από την άλλη πλευρά, Περιφέρειες όπως η Αττική και τα Ιόνια Νησιά εμφανίζουν περιορισμένη εξάρτηση, με ποσοστά εξαγωγών προς τις ΗΠΑ κάτω του 2,5%, γεγονός που υποδηλώνει μειωμένη άμεση έκθεση στις σχετικές δασμολογικές επιβαρύνσεις. Η διαφοροποίηση αυτή επιβεβαιώνει την ύπαρξη διαφορετικών παραγωγικών και εξαγωγικών προφίλ ανά Περιφέρεια, τα οποία σχετίζονται τόσο με τη διάρθρωση της τοπικής βιομηχανίας όσο και με τη γεωγραφική ή θεματική στόχευση των εξαγωγών.
Η ανάλυση της περιφερειακής εξειδίκευσης καθίσταται κρίσιμη, καθώς ο αντίκτυπος των νέων εμπορικών φραγμών από τις ΗΠΑ δεν θα είναι ομοιογενής. Περιφέρειες με έντονη εξαγωγική παρουσία στην αμερικανική αγορά ενδέχεται να αντιμετωπίσουν αυξημένες πιέσεις, ιδίως εάν οι εξαγόμενοι κλάδοι περιλαμβάνονται στους επιβαρυμένους με δασμούς. Αντιθέτως, περιοχές με διαφοροποιημένη εξαγωγική στόχευση ή μεγαλύτερη εξάρτηση από την ευρωπαϊκή ή μεσογειακή αγορά ενδέχεται να παραμείνουν ανεπηρέαστες.
Η γεωγραφική κατανομή των επιπτώσεων καθιστά επιτακτική την ανάγκη για στοχευμένες παρεμβάσεις σε περιφερειακό επίπεδο, με στόχο τη στήριξη επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται σε αγορές υψηλού εμπορικού κινδύνου και την προώθηση στρατηγικών διαφοροποίησης εξαγωγικών προορισμών. Οι πολιτικές αυτές μπορούν να ενισχύσουν τη συνολική ανθεκτικότητα της ελληνικής εξαγωγικής βάσης και να συμβάλουν στην ισόρροπη περιφερειακή ανάπτυξη (ΕΛΣΤΑΤ & ΣΕΒΕ/ΙΕΕΣ*, 2024).
Η εικόνα των εξαγωγών σε περιφερειακό επίπεδο
Το 2023 οι ελληνικές εξαγωγές ανήλθαν σε 50,4 δισ. ευρώ, σημειώνοντας πτώση 8,3% σε σχέση με το 2022. Ωστόσο, η συνολική επίδοση της τελευταίας πενταετίας παραμένει θετική (+56,1%), επιβεβαιώνοντας την ενίσχυση της διεθνούς παρουσίας της ελληνικής παραγωγής.
Η Αττική διατηρεί την πρωτοκαθεδρία με 28 δισ. ευρώ εξαγωγών, αν και κατέγραψε ετήσια μείωση 8,4%. Ακολουθεί η Κεντρική Μακεδονία με 7,9 δισ. ευρώ και μικρή κάμψη 1,8%. Αντίθετα, η Πελοπόννησος παρουσίασε τη μεγαλύτερη ετήσια υποχώρηση (-26,2%), περιορίζοντας τη συνολική πενταετή της επίδοση στο 19,8%.
Ιδιαίτερα δυναμικές εμφανίζονται Περιφέρειες όπως τα Ιόνια Νησιά (+319,1%), η Κρήτη (+97,9%), η Ήπειρος (+75,0%) και η Δυτική Ελλάδα (+79,0%), οι οποίες ενίσχυσαν θεαματικά την εξαγωγική τους βάση. Στον αντίποδα, το Νότιο Αιγαίο σημείωσε έντονη ετήσια πτώση (-30,4%), παρά την ισχυρή πενταετή αύξηση (+84%). Το Βόρειο Αιγαίο, παρότι παρουσίασε άνοδο το 2023 (+42,3%), εξακολουθεί να υπολείπεται του 2019 (-38,9%).
Συνολικά, ενώ το 2023 χαρακτηρίζεται από επιβράδυνση, η περίοδος 2019–2023 αποτυπώνει την πρόοδο της χώρας στην εξωστρέφεια. Η άνιση γεωγραφική κατανομή των επιδόσεων αναδεικνύει την ανάγκη για στοχευμένες περιφερειακές πολιτικές που θα ενισχύσουν τη διαφοροποίηση, την καινοτομία και τη διεθνή διασύνδεση των τοπικών οικονομιών (ΕΛΣΤΑΤ & ΣΕΒΕ/ΙΕΕΣ*, 2024).
* Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ): “Εισαγωγές-Εξαγωγές Αγαθών και Υπηρεσιών” & Σύνδεσμος Εξαγωγέων (ΣΕΒΕ) & Ινστιτούτο Εξαγωγικών Ερευνών και Σπουδών (ΙΕΕΣ): “Χαρτογράφηση της εξαγωγικής δραστηριότητας της Ελλάδας ανά Περιφέρεια 2019-2023″
