Από τον υπεύθυνο έρευνας Γιώργο Μανιάτη, παρουσιάστηκε η μελέτη του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ), «Θερμοκηπιακή Γεωργία Εκτός Εδάφους στην Ελλάδα (ΘΓΕΕ)», με στήριξη του Περιφερειακού Ταμείου Στερεάς Ελλάδας, της Τράπεζας Πειραιώς και της Intelligent Green Crops ΑΕ. Στις 23 Ιουνίου έρχεται το Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης Θερμοκηπιακών Καλλιεργειών, προϋπολογισμού 600 εκατ. ευρώ.Η παραδοσιακή υπαίθρια γεωργία πλήττεται από ακραία κλιματικά φαινόμενα (έντονες βροχές, παρατεταμένες υψηλές θερμοκρασίες), που θέτουν σε κίνδυνο τη μακροχρόνια βιωσιμότητα παραγωγής. Η ΘΓΕΕ, κυρίως η υδροπονία, παρέχει προστασία και ενισχύει την αποδοτικότητα πόρων και παραγωγής, με νέα τεχνολογία, σε υψηλότερη ποιότητα. Η υδροπονία καλύπτει το 2% των θερμοκηπιακών εκτάσεων, αλλά συνεισφέρει στο 8% της κηπευτικής παραγωγής. Στην Πολωνία, οι θερμοκηπιακές αποδόσεις μαρουλιού είναι 4,9 φορές υψηλότερες της Ελλάδας, της ντομάτας 4,3 φορές, στην Ολλανδία οι αποδόσεις αγγουριού 8,8 φορές.Η μελέτη του ΙΟΒΕ προκρίνει τη μετάβαση στο ανθεκτικό, εξωστρεφές μοντέλο έως το 2030, με προοπτικές για νέους επενδυτές και επαγγελματίες: Η υδροπονία εξασφαλίζει εξοικονόμηση νερού έως 90%, δραστική μείωση χρήσης αγροχημικών, αποφυγή μόλυνσης υπογείων υδάτων, κυκλικότητα, προστασία από ακραίες καιρικές συνθήκες και ασθένειες, ευελιξία παραγωγής σε αστικές και μη παραγωγικές περιοχές, καλλιέργειες εκτός εποχής.Οι προκλήσεις εντοπίζονται στο υψηλό κόστος αρχικής επένδυσης εξοπλισμού και υποδομών, στις ενεργειακές ανάγκες για θέρμανση, ψύξη, φωτισμό, αυτοματισμούς, στην ανάγκη εξειδικευμένης τεχνογνωσίας -και στο ανθρώπινο δυναμικό.
Κηπευτικά: Ισοζύγιο και ευκαιρία ανάπτυξης
Τα κηπευτικά αποτελούν σημαντικό πυλώνα της εγχώριας αγροτικής παραγωγής, με υψηλή προστιθέμενη αξία και ισχυρή σύνδεση με τη διατροφική αυτάρκεια και τις εξαγωγές. Η υπαίθρια παραγωγή τους ακολουθεί φθίνουσα πορεία: Μείωση εκτάσεων και παραγωγής στη δεκαετία. Η παραγωγικότητα των ελληνικών θερμοκηπίων υπολείπεται σημαντικά των υπόλοιπων χωρών ΕΕ, κυρίως λόγω περιορισμένης αξιοποίησης τεχνολογικών λύσεων και σύγχρονων καλλιεργητικών πρακτικών. Επιπλέον, οι εξαγωγές παραμένουν σχετικά χαμηλές και οι εισαγωγές αυξάνονται.Η συνολική συμβολή ΘΓΕΕ σε ΑΕΠ και απασχόληση της ελληνικής οικονομίας, σε σενάριο ανάπτυξης 5.000 στρεμμάτων υδροπονικών θερμοκηπίων υψηλής τεχνολογίας, από περίπου 1.350 στρέμματα σήμερα (αύξηση 270,37%), υπολογίστηκε στα 395 εκατ. ευρώ ετησίως, με υποστήριξη 10.202 θέσεων εργασίας το χρόνο, ιδίως σε αγροτικές περιοχές. Ενδεικτικά εκτιμήθηκαν οι Περιφέρειες Στερεάς Ελλάδος και Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης.Το ΙΟΒΕ προτείνει τη δημιουργία κρίσιμης μάζας μονάδων ΘΓΕΕ για τη μείωση του αρχικού κόστους επένδυσης, αξιοποίηση πόρων και μέσω Αναπτυξιακού Νόμου για την παροχή επιχορηγήσεων άνω των €500.000, με τήρηση κανόνων κρατικών ενισχύσεων, σε συνδυασμό με ιδιωτικά και δανειακά κεφάλαια. Προτείνει εξασφάλιση της σύνδεσης των μονάδων ΑΠΕ θερμοκηπίων στο δίκτυο ηλεκτρισμού, με στόχο την αυτοκατανάλωση με συμβάσεις συμψηφισμού και αξιοποίηση γεωθερμικών πεδίων.
Σύμφωνα με τη μελέτη του ΙΟΒΕ τα βασικά πλεονεκτήματα της υδροπονίας είναι:
- Αυξημένη παραγωγικότητα
- Περιβαλλοντική βιωσιμότητα: Εξοικονόμηση νερού (έως 90%), δραστική μείωση χρήσης αγροχημικών και αποφυγή μόλυνσης υπογείων υδάτων, κυκλικότητα
- Προστασία καλλιεργειών από ακραίες καιρικές συνθήκες και ασθένειες
- Ευελιξία: Δυνατότητα παραγωγής σε αστικές και μη παραγωγικές περιοχές, και καλλιέργεια εκτός εποχής
Ωστόσο εντοπίζονται και σημαντικές προκλήσεις:
- Υψηλό κόστος αρχικής επένδυσης για εξοπλισμό και υποδομές
- Υψηλές ενεργειακές ανάγκες για θέρμανση, ψύξη, φωτισμό και αυτοματισμούς
- Ανάγκη εξειδικευμένης τεχνογνωσίας και ανθρώπινου δυναμικού
- Δυσκολία για μικρούς παραγωγούς με χαμηλή οικονομική δυνατότητα
Από τη μελέτη του ΙΟΒΕ προκύπτει μια σειρά από κρίσιμες διαπιστώσεις που αφορούν τόσο την παρούσα κατάσταση όσο και τις προοπτικές του τομέα:
- Ο τομέας των κηπευτικών αποτελεί σημαντικό πυλώνα της εγχώριας αγροτικής παραγωγής, με υψηλή προστιθέμενη αξία και ισχυρή σύνδεση με τη διατροφική αυτάρκεια και τις εξαγωγές.
- Η υπαίθρια παραγωγή κηπευτικών ακολουθεί φθίνουσα πορεία, γεγονός που επιβεβαιώνεται από τη μείωση εκτάσεων και παραγωγής την τελευταία δεκαετία, εντείνοντας την ανάγκη στροφής προς πιο αποδοτικά και ανθεκτικά παραγωγικά συστήματα.
- Η παραγωγικότητα των ελληνικών θερμοκηπίων υπολείπεται σημαντικά εκείνης των θερμοκηπίων υψηλής τεχνολογίας που λειτουργούν σε άλλες χώρες της Ε.Ε., κυρίως λόγω περιορισμένης αξιοποίησης τεχνολογικών λύσεων και σύγχρονων καλλιεργητικών πρακτικών.
- Το εξωτερικό εμπόριο κηπευτικών παρουσιάζει υστέρηση, καθώς οι εξαγωγές παραμένουν σχετικά χαμηλές και οι εισαγωγές αυξάνονται.
- Υπάρχει σημαντικό περιθώριο βελτίωσης της θερμοκηπιακής γεωργίας στην Ελλάδα, μέσω του εκσυγχρονισμού των υποδομών, της τεχνολογικής αναβάθμισης και της υιοθέτησης βέλτιστων πρακτικών παραγωγής.
- Το Εθνικό Πρόγραμμα Εκσυγχρονισμού και Ανάπτυξης Θερμοκηπίων θα έχει καταλυτικό ρόλο, προσφέροντας στοχευμένη χρηματοδότηση και θεσμική στήριξη σε επενδύσεις που δύνανται να μετασχηματίσουν τον τομέα.
Στη μελέτη εκτιμήθηκε επίσης ότι η συνολική συμβολή της Θερμοκηπιακής Γεωργίας Εκτός Εδάφους στο ΑΕΠ και την απασχόληση της ελληνικής οικονομίας, σε ένα σενάριο ανάπτυξης 5.000 στρεμμάτων υδροπονικών θερμοκηπίων υψηλής τεχνολογίας (από περίπου 1.350 στρέμματα σήμερα) μπορεί να φτάσει τα 395 εκατ. ευρώ ετησίως, ενώ θα μπορούσαν να υποστηριχθούν συνολικά 10.202 θέσεις εργασίας ετησίως, ιδίως στην περιφέρεια και σε αγροτικές περιοχές, όπως ενδεικτικά εκτιμήθηκε για τις περιφέρειες Στερεάς Ελλάδος και Αν. Μακεδονίας & Θράκης.
Η μελέτη του ΙΟΒΕ καταλήγει σε μια σειρά προτάσεων πολιτικής με στόχο την ταχύτερη ενσωμάτωση των νέων μεθόδων παραγωγής στον αγροτικό τομέα.
-Σχέδιο Ανάπτυξης ΘΓΕΕ: Συμπληρωματικά στον υφιστάμενο σχεδιασμό για τον εκσυγχρονισμό των θερμοκηπίων με μέριμνα για θέματα ειδικής εκπαίδευσης και κατάρτισης του ανθρώπινου δυναμικού και παροχή επαρκών οικονομικών κινήτρων ώστε να δημιουργηθεί μια κρίσιμη μάζα μονάδων ΘΓΕΕ που θα επιφέρει μείωση του αρχικού κόστους της επένδυσης.
-Χρηματοδότηση: Αξιοποίηση πόρων και μέσω του Αναπτυξιακού Νόμου για την παροχή επιχορηγήσεων άνω του ορίου των 500 χιλ. ευρώ, με τήρηση των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις, σε συνδυασμό με την κινητοποίηση ιδιωτικών και δανειακών κεφαλαίων.
-Ενέργεια: Εξασφάλιση της προτεραιότητας σύνδεσης των μονάδων ΑΠΕ των θερμοκηπίων στο δίκτυο ηλεκτρισμού με στόχο την αυτοκατανάλωση της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας με συμβάσεις συμψηφισμού. Αξιοποίηση των γεωθερμικών πεδίων της χώρας για την ανάπτυξη σύγχρονων θερμοκηπίων με χαμηλότερες ενεργειακές δαπάνες.
-Ανθρώπινο Δυναμικό: Ενίσχυση των διασυνδέσεων των Γεωπονικών σχολών με τις επιχειρήσεις ΘΓΕΕ για την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού και την εισαγωγή καινοτομιών, με παράλληλη ενίσχυση της έρευνας.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
