Τις δομικές διαφορές στις ενεργειακές αγορές των ευρωπαϊκών χωρών αναδεικνύει η ενεργειακή κρίση αλλά και τις δυσκολίες να ληφθούν κοινές αποφάσεις, αφού η αγορά κάθε χώρας είναι σε άλλη φάση ωρίμανσης.
Στην Ισπανία και την Πορτογαλία οι μονάδες ΑΠΕ, για παράδειγμα, έχουν κόστος 50 ευρώ/MWh αλλά αμείβονται με την Οριακή Τιμή του Συστήματος που προσδιορίζεται από το φυσικό αέριο και μπορεί να είναι 250 ευρώ/MWh. Κι αυτό γιατί εκεί οι ΑΠΕ έχουν ήδη περάσει στην επόμενη φάση ωρίμανσής τους και συμμετέχουν ελεύθερα στην αγορά, και όχι μέσω συμβολαιοποιημένων τιμών από διαγωνισμού με ταρίφες όπως ισχύει στην Ελλάδα.
Τι ισχύει σε Ισπανία και Πορτογαλία
Στην ελληνική αγορά οι μονάδες ΑΠΕ έχουν κλειδωμένη τιμή (50 ευρώ) με την οποία αμείβονται και η διαφορά από την υψηλή χρηματιστηριακή τιμή ενέργειας που εισπράττουν πληρώνεται στον ΔΑΠΠΕΠ, ο οποίος όμως τη μεταβιβάζει στο Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης, από το οποίο προέρχονται οι επιδοτήσεις των λογαριασμών φυσικού αερίου και ρεύματος.
Αντίθετα, σε Ισπανία και Πορτογαλία τα παραπάνω ποσά που εισπράττουν οι ΑΠΕ δεν επιστρέφονται στο κράτος και στους καταναλωτές και αποτελούν χαρακτηριστικό παράδειγμα απροσδόκητων κερδών.
Γι’ αυτό και η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, δικαιολόγησε την εξαίρεση των δύο χωρών, που μπορούν να λάβουν έκτακτα μέτρα για εξορθολογισμό των τιμών, τόσο λόγω της μεγάλης συμμετοχής των ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα των δύο χωρών, όσο και των περιορισμένων διασυνδέσεων.
Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου δεν παρείχε στον Ισπανό πρωθυπουργό, Πέδρο Σάντσεθ, και και στον Πορτογάλο ομόλογό του, Αντόνιο Κόστα, την ευελιξία που είχαν ζητήσει, δηλαδή να «αποσυνδέσουν» την τιμή του φυσικού αερίου από την τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος, ή να επιβάλουν έλεγχο τιμών. Επέτρεψε όμως «έκτακτα προσωρινά μέτρα», τα οποία επί του παρόντος παραμένουν άγνωστα, καθώς θα ανακοινωθούν το επόμενο διάστημα, αφού αξιολογηθούν από την Κομισιόν και διαβεβαιωθεί ότι δεν θα υπονομεύσουν τους όρους εμπορίου κατά τρόπο που «αντίκειται στο κοινό συμφέρον».
Ποια είναι τα απροσδόκητα κέρδη
Τα ουρανοκατέβατα ή απροσδόκητα κέρδη προκύπτουν στους παραγωγούς ενέργειας των ΑΠΕ, των πυρηνικών και των λιγνιτικών μονάδων που ενώ έχουν χαμηλότερο κόστος παραγωγής, εισπράττουν το υψηλό τίμημα που διαμορφώνεται στο Χρηματιστήριο Ενέργειας από το υψηλό κόστος παραγωγής στις μονάδες φυσικού αερίου.
Στην Ελλάδα τα απροσδόκητα κέρδη των ΑΠΕ που εισπράττουν την υψηλή οριακή τιμή συστήματος, αλλά έχουν κόστος πολύ χαμηλότερο, δεν καταλήγουν στις ΑΠΕ γιατί από τον ΕΛΑΠΕ κατευθύνονται στο Ταμείο Μετάβασης και τις επιδοτήσεις.
Όμως επίσης έχουν απροσδόκητα κέρδη οι υδροηλεκτρικές μονάδες της ΔΕΗ και οι μονάδες παραγωγής από λιγνίτη που επίσης παράγουν με χαμηλότερο κόστος από αυτό που εισπράττουν λόγω της αύξησης της χρηματιστηριακής τιμής ενέργειας.
Σε αυτές τις περιπτώσεις τα κέρδη επιστρέφονται στους καταναλωτές μέσω των εκπτώσεων που παρέχει η ΔΕΗ στους λογαριασμούς του ρεύματος. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του ΥΠΕΝ, οι επιδοτήσεις έχουν φθάσει μέχρι στιγμής τα 3,5 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 800 εκατ. ευρώ είναι το κόστος των εκπτώσεων που παρέχει η ΔΕΗ στους πελάτες της.
Τι θα πει η Ευρώπη
Για δύο μήνες ακόμη αναβλήθηκε η λήψη αποφάσεων για τα μέτρα για τον περιορισμό των επιπτώσεων της ενεργειακής κρίσης στους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις, που βρέθηκαν στο επίκεντρο της Συνόδου Κορυφής των ηγετών της ΕΕ στις Βρυξέλλες.
Το Μάιο αναμένεται η Κομισιόν να παρουσιάσει τις προτάσεις για την αποσύνδεση της τιμής του φυσικού αερίου από την τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας και θα τοποθετηθεί για την επιβολή πλαφόν στη χρηματιστηριακή τιμή του φυσικού αερίου. Μια πρόταση του Έλληνα πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη που υποστηρίχθηκε από τη Γαλλία, την Ιταλία, την Πορτογαλία και το Βέλγιο.
Η έρευνα της ΡΑΕ και οι οδηγίες από τον Ευρωπαίο Ρυθμιστή
Ταυτόχρονα συνεχίζει την έρευνά της η ΡΑΕ για να διαπιστώσει αν υπάρχουν υπερκέρδη στις μονάδες παραγωγής ενέργειας από φυσικό αέριο.
Στις 5 και 6 Απριλίου ο πρόεδρος της ΡΑΕ Αθανάσιος Δαγούμας θα συμμετάσχει στο Παρίσι στις συνεδριάσεις του Οργανισμού για τη Συνεργασία των Ευρωπαίων Ρυθμιστών (ACER) και του Συμβουλίου των Ρυθμιστικών Αρχών (CEER).
Τον Απρίλιο, ο ACER πρόκειται να εκδώσει την τελική του έκθεση για τις υψηλές τιμές ενέργειας της Ευρώπης και τον υφιστάμενο σχεδιασμό της χονδρεμπορικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Στην τελική έκθεση θα αναλύει τα οφέλη και τα μειονεκτήματα του υφιστάμενου σχεδιασμού και την επαρκή ασφάλεια εσόδων στις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας, ενόψει των τεράστιων επενδυτικών αναγκών που απαιτούνται στο μέλλον.
Ο ACER έχει ήδη υποβάλει την προκαταρκτική του ανάλυση, όπου μεταξύ άλλων δείχνει με ποιον τρόπο τα κράτη-μέλη με υψηλή εξάρτηση από το φυσικό αέριο και λίγες διασυνδέσεις ήταν περισσότερο εκτεθειμένα στις υψηλές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας.
Στο πλαίσιο των συναντήσεων που θα γίνουν στο Παρίσι, η ΡΑΕ διαμορφώνει και θα παρουσιάσει πρόταση προς τον ACER για ex-ante ρύθμιση για δυναμικό τρόπο επιστροφής «ουρανοκατέβατων» κερδών και εισαγωγής ex-ante ρύθμισης για power mitigation, στα πρότυπα των ώριμων αμερικανικών αγορών ηλεκτρικής ενέργειας.
Πηγή: Ημερησία-Άλκης Καλογήρου
