- Του Δρ. Λουκά Τ. Πιστόλη
ΤΜ.ΓΕΑΛ Θεσσαλίας και Στερεάς Ελλάδας (πρώην ΠΕΓΕΑΛ)
Η σοβαρή προσυλλεκτική καρπόπτωση στα κρυστάλια του Τυρνάβου και της ευρύτερης περιοχής, με δεδομένη και την ισχυρή ανοιξιάτικη καρπόπτωση, είναι η αιτία του παρόντος άρθρου.
Θα προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε το ζήτημα με απλό και κατανοητό τρόπο, έτσι που θα μπορούσε ακόμη και να εμπνεύσει κάποιους τρόπους αντιμετώπισής του.
Κατ’ αρχάς πρόκειται για φυσιολογικό φαινόμενο αυτορρύθμισης του δέντρου το οποίο όμως όταν παίρνει διαστάσεις γίνεται πρόβλημα.
Την έναρξη και την εξέλιξη της καρπόπτωσης επηρεάζουν εξωτερικοί (νερό, θρεπτικά, θερμοκρασίες, προσβολές κλπ) και εσωτερικοί παράγοντες (μεταβολικές διαδικασίες) που βρίσκονται σε αλληλεξάρτηση. Ορθότερο είναι να πούμε ότι οι εξωτερικοί παράγοντες επηρεάζουν τους εσωτερικούς, όπως το ορμονικό και το θρεπτικό status του φυτού, οδηγώντας το σε διάφορες αντιδράσεις και εν προκειμένω στις καρποπτώσεις.
Μιλάμε για την καρπόπτωση του Μαΐου (στη βόρεια βιβλιογραφία ονομάζεται καρπόπτωση του Ιουνίου γιατί εκεί τότε συμβαίνει) και την προσυλλεκτική καρπόπτωση.
Πριν όμως μπούμε στις καρποπτώσεις και ευκαιρίας δοθείσης, να πούμε δύο κουβέντες για την ανθόπτωση, δηλαδή την κακή γονιμοποίηση στο κρυστάλι, που σε κάποιες περιοχές και κάποιες χρονιές συνιστά πρόβλημα.
Η ανθόπτωση αφορά κυρίως τα μη γονιμοποιημνένα άνθη. Γονιμοποιημένο καθίσταται ένα άνθος στο οποίο-στο στίγμα του στύλου-έχει μεταφερθεί γύρη και έχει βλαστήσει. Στο κρυστάλι η ανθόπτωση μπορεί να είναι σημαντική επειδή το στίγμα του ύπερου είναι ευπαθές και χάνει γρήγορα την υποδεκτικότητά του, πολύ περισότερο όταν επικρατούν ξηροθερμικές συνθήκες κατά την άνθηση. Στις περιπτώσεις αυτές ένα πρώιμο πότισμα θα βοηθούσε.
Ένα άλλο ζήτημα είναι η μικρή προτίμηση που δείχνουν οι μέλισσες για τα άνθη της αχλαδιάς. Είναι ακριβώς ο λόγος για τον οποίο κάπου και κάποτε, στην άνθηση, γίνονται ψεκασμοί με ζάχαρη ή άλλες προσελκυστικές ουσίες, ενώ όταν είναι πρόσφορο και ληφθούν μέτρα προφύλαξης, τότε μπαίνουν και μελίσσια στην καλλιέργεια.
Και τώρα στην καρπόπτωση του Μαΐου, αρχίζοντας από το ορμονικό status που ήδη αναφέραμε. Εννοούμε κυρίως τις αυξίνες, τις γιββερελλίνες και τον ανταγωνιστή τους, το αιθυλένιο.
Η βιοσύνθεση των αυξινών, του ΙΑΑ, σχετίζεται κυρίως με τους αυξανόμενους ιστούς, ιδιαίτερα των βλαστών και των νεαρών φύλλων (από όπου κινούνται προς τα κάτω, στα άλλα τμήματα του φυτού), καθώς και τα νεαρά σπέρματα (παράγονται κυρίως στο ενδοσπέρμιο).
«Ορμονικό κέντρο επιχειρήσεων» είχαμε ονομάσει τα σπέρματα στο βιβλίο μας «Διαφυλλικές λιπάνσεις» και τέτοια είναι καθώς στις… συνελεύσεις τους στο κέντρο του καρπού, αποφασίζουν για τη μοίρα του.
Ξεχάσαμε να πούμε ότι η γύρη περιέχει ικανή ποσότητα αυξινών, οι οποίες συνιστούν και το πρώτο ερέθισμα για την αύξηση των καρπών (διόγκωση ωοθήκης).
Τα υψηλά επίπεδα αυξίνης στους καρπούς συνιστούν τον ελκτικό παράγοντα των θρεπτικών ουσιών που αυτοί έχουν ανάγκη ώστε να παραμένουν στο δέντρο και να μεγαλώνουν. Στη μεταφορά των θρεπτικών συμβάλλουν και οι γιββερελλίνες και οι κυτοκινίνες.
Χαμηλά επίπεδα αυξινών στους καρπούς, δηλαδή καρποί κακοθρεμένοι, αφήνουν περιθώριο στη δράση του αιθυλενίου το οποίο προάγει, μέσω της αυξημένης αναπνοής, την παραγωγή ενζύμων που διασπούν τα υλικά του κυτταρικού τοιχώματος προκαλώντας την αποκοπή τους.
Αυξημένες ποσότητες αιθυλενίου παρατηρούνται πριν από την καρπόπτωση του Μαΐου και φυσικά την επηρεάζουν.
Σημειώνουμε απλά ότι οι αυξίνες προκαλούν, επιταχύνουν και αυξάνουν την παραγωγή του αιθυλενίου το οποίο θα «βάλει το χέρι του» στην καρπόπτωση του Μαΐου. Το πόσο είναι θέμα ισορροπιών.
Συνεχίζουμε. Το κρυστάλι καθώς είναι ολιγόσπερμο γίνεται περισσότερο επιρρεπές στην καρπόπτωση του Μαΐου, σε καρπούς (καρποί σαν φουντούκια) με ακόμη λιγότερα σπέρματα.
Ειρήσθω εν παρόδω ότι ο σπουδαίος Δημήτρης Στυλιανίδης-του οποίου την απώλεια οι φίλοι κλάψαμε σχετικά πρόσφατα, τον Απρίλιο του 2020-βρήκε ότι καρποί μήλων με μικρό αριθμό σπερμάτων παρουσιάζουν, στα σπέρματα, χαμηλό επίπεδο βορίου. Καλό είναι το εύρημα αυτό να ληφθεί υπόψη μιας και το βόριο, για το αχλάδι, είναι πιο σημαντικό από ότι για το μήλο, αλλά δεν είναι του παρόντος.
Στην Ισπανία, στην ποικιλία Blanquilla, το ισπανικό κρυστάλι, για την αποφυγή της καρπόπτωσης, γίνονται δύο ψεκασμοί με γιββερελλίνες μετά την πτώση των πετάλων. Και εδώ γίνονται ψεκασμοί με γιββερελλίνες, στο λουλούδι, για την ενίσχυση της καρπόδεσης.
Να δούμε τις σχέσεις των γιββερελλινών με τις αυξίνες.
Οι γιββερελλίνες έχουν σε γενικές γραμμές την ίδια κατανομή στο φυτό με τις αυξίνες (νεαροί βλαστοί και φύλλα, σπέρματα κλπ) η δε συνεργασία τους είναι παραδειγματική.
Ναι οι παρθενοκαρπογόνες γιββερελλίνες (η λέξη είναι εύρημα της στιγμής και ας μας συγχωρεθεί) δεν αντιστρατεύονται τις αυξίνες, αντίθετα ευνοούν το σχηματισμό τους στους ιστούς, ενώ οι ίδιες φαίνεται να δουλεύουν μόνο παρουσία τους.
Πιστεύεται δηλαδή ότι η δράση τους είναι έμμεση, μέσω των αυξινών. Αυτό σημαίνει ότι η αλληλεπίδραση τους με τις αυξίνες είναι αυτή που θα παρεμποδίσει την πτώση των νεαρών καρπών.
Οι γιββερελλίνες έχουν τους ίδιους «εχθρούς» με τις αυξίνες. Το ΑΒΑ, το αιθυλένιο και τους επιβραδυντές ανάπτυξης.
Στο σημείο αυτό, πριν πάμε παρακάτω, προτείνουμε εκτός όλων των άλλων, να προσεχθεί ιδιαίτερα η μετασυλλεκτική λιπαντική διαχείριση της αχλαδιάς και αναφερόμαστε στη χορήγηση (υδρολίπανση) κατάλληλων ποσοτήτων και μορφών αζώτου και καλίου.
Με το άζωτο συνδέονται στενά και οι αυξίνες.
Το ΙΑΑ είναι κυρίως αμινοξικό παράγωγο, με πρόδρομο αμινοξύ την τρυπτοφάνη.
Επίσης μια έντονη μαγιάτικη καρπόπτωση έχει εξαντλήσει το δέντρο από θρεπτικά. Δεν πέφτουν δα «φακές», πέφτουν «φουντούκια» που είναι ένας ισχυρότατος πόλος έλξης θρεπτικών τα οποία θέλουν αναπλήρωση. Έτσι λοιπόν η λίπανση μετά την καρπόπτωση του Μαΐου γίνεται ανάλογα με την ένταση αυτής της καρπόπτωσης. Φυσικά αν το δέντρο έχει υψηλό δέσιμο χωρίς καρπόπτωση, σημαίνει ότι, τουλάχιστον προσωρινά, είναι ικανό να θρέψει τους καρπούς του. Βέβαια κι αυτό θα το λάβουμε υπόψη. Οι επεμβάσεις μας αυτή την περίοδο, έχουν αιτιακή σχέση με τις μακρινές, προσυλλεκτικές αντιδράσεις του δέντρου.
Μιλάμε ήδη για την προσυλλεκτική καρπόπτωση. Η λογική λέει ότι τα καθολικά αποτελέσματα, εκείνα δηλαδή που είναι ίδια σε μια ευρύτερη περιοχή, έχουν και καθολικά αίτια, είτε φυσικά είτε αγροτεχνικά.
Ψάχνουμε και δεν βρίσκουμε (αν δεν μας διαφεύγει κάτι) άλλες προειδοποιητικές καθολικότητες, εκτός από την ίδια την καθολική καρπόπτωση του Μαΐου. Και φυσικά δεν υπερασπιζόμαστε σώνει και καλά τον αιτιακό μονισμό. Κατά κανόνα υπάρχουν συνδρομητικοί παράγοντες.
Η προσυλλεκτική καρπόπτωση είναι παλιό πρόβλημα. Η αντιμετώπισή της στο αχλάδι, ιδιαίτερα σε κάποιες ποικιλίες, με εφόδια που χρησιμοποιούμε και σήμερα, ξεκινά από τα μέσα περίπου του περασμένου αιώνα, όταν η τότε Τεχνική Δ/νση της Αγροτικής Τράπεζας εξέδιδε τα πρώτα ενημερωτικά έντυπα, στη βάση ερευνητικών αποτελεσμάτων που μόλις (περί το 1930) είχαν δει το φως της δημοσιότητας.
Σπουδαίες υπηρεσίες αυτές. Υπηρεσίες, Οργανισμοί που στήριξαν την ελληνική γεωργία. Οι Συνεταιρισμοί και οι Ενώσεις που οδηγήθηκαν στη χρεοκοπία, η ΚΥΔΕΠ που την έκλεισαν, οι Οργανισμοί βάμβακος και καπνού που τους έκλεισαν, η Ζάχαρη (ΕΒΖ) τελευταίο κατόρθωμα.
Πόσες… αναδιαρθρώσεις στα πλαίσια ενός διεθνούς καταμερισμού εργασίας, όπου ευωδιάζει καπιταλισμός!
Ας επιστρέψουμε όμως στο θέμα μας.
Με τον καιρό η περιεκτικότητα των σπερμάτων σε αυξίνες μειώνεται. Οι παλιοί ιστοί έχουν μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε ένζυμα που τις οξειδώνουν (οξειδάσες) από ότι οι νεαροί.
Στους καρπούς και γενικά στους ιστούς στους οποίους έχει αρχίσει η γήρανση, η παραγωγή αιθυλενίου δεν ελέγχεται από την αυξίνη.
Πράγματι η αφαίρεση σπερμάτων από καρπούς σε διαδοχικά χρονικά διαστήματα, από τη γονιμοποίηση μέχρι την ωρίμανση, έδειξε ότι από το Μάιο και μετά δεν τους επηρεάζει. Αυτό σημαίνει ότι η προσυλλεκτική καρπόπτωση δεν πρέπει να αποδοθεί τόσο στα μειωμένα επίπεδα αυξίνης των σπερμάτων αλλά κυρίως στην παραγωγή αιθυλενίου. Ο καρπός και γενικά το φυτό στην πορεία της ζωής του δημιουργεί διαφορετικές ισορροπίες. Προσυλλεκτικά κερδίζει το αιθυλένιο. Όμως η εξωγενής εφαρμογή αυξινών μπορεί να χαλάσει την κυρίαρχη ισορροπία που το… παρακάνει και αντί να ωριμάζει μόνο τους καρπούς (αυτό «οφείλει» να κάνει το αιθυλένιο την περίοδο αυτή) δεν αρκείται στο ρόλο του – λόγω υψηλών θερμοκρασιών, λόγω της ατυχούς διαχείρισης από το Μάιο και μετά κλπ – αλλά τους τινάζει κιόλας και κάποιες φορές, όπως φέτος, πολύ.
Η εξωγενής εφαρμογή αυξινών στην περίπτωση αυτή μειώνει σοβαρά την καρπόπτωση.
Μιλάμε για την προσυλλεκτική εφαρμογή του ναφθαλινοξικού οξέος (ΝΑΑ).
Προσοχή. Ο χρόνος διενέργειας των ψεκασμών είναι βασικής σημασίας. Συνιστάται να γίνονται δέκα περίπου μέρες πριν την έναρξη της συλλογής. Το ΝΑΑ αρχίζει να δρα τρείς μέρες μετά την εφαρμογή, άλλες ουσίες όπως το 2,4,5 Τ χρειάζονται έως και επτά μέρες.
Έχει σημασία αυτό γιατί ψεκασμοί που γίνονται νωρίτερα από τον ενδεδειγμένο χρόνο χάνουν την αποτελεσματικότητά τους.
Βέβαια η αποτελεσματικότητα των αντικαρποπτωτικών ορμονών εξαρτάται και από άλλους παράγοντες όπως λ.χ. τη θερμοκρασία (την αποτελεσματικότητα ευνοούν θερμοκρασίες μεταξύ 20-21 και 26-27 οC) κ.α.
Φυσικά τα δέντρα πρέπει να λούζονται καλά έτσι ώστε να καλυφθούν οι ποδίσκοι των καρπών.
Για τον περιορισμό των απωλειών έχει προταθεί και η πρωϊμότερη έναρξη της συγκομιδής. Μπορεί να γίνει, γνωρίζοντας όμως ότι υποβαθμίζονται ποιοτικά τα προϊόντα.
Σταματάμε εδώ, χωρίς βέβαια να έχουμε εξαντλήσει το θέμα, γιατί υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να μας κακίσουν έντονα οι υπεύθυνοι για κατάχρηση δημοσιογραφικού χώρου.
ΝΕΟ ΒΙΒΛΙΟ– Κυκλοφορεί σύντομα
Ένα νέο βιβλίο Εφαρμοσμένης Γεωπονίας, έρχεται σύντομα, δια χειρός των Λουκά Τ. Πιστόλη και Ταξιάρχη Λ. Πιστόλη, με τίτλο
«Γεωπονείον»
- Το ριζικό σύστημα των φυτών
- Παράγοντες που επηρεάζουν τη διαθεσιμότητα των θρεπτικών στοιχείων του εδάφους κτλ.
